Το Νέο Σούλι στην μακρόχρονη ιστορική του διαδρομή φαίνεται ότι άλλαξε πολλά ονόματα, τα οποία συναντούμε καταγεγραμμένα σε διάφορα κείμενα “γραπτές πηγές”, όπως: Σουμπάσκιοϊ, Σουμπασήκιοϊ, Οινόεσσα, Οινούσα, Νούτσα, Συμβόσκιο, Ουτούση, κ.α.
1. Σουμπάσκιοϊ ή Σουμπάς – κιόϊ
Είναι το επικρατέστερο όνομα του χωριού και μ’ αυτό έμεινε γνωστό κατά τους τελευταίους αιώνες (18ο – 19ο αι.) της τουρκοκρατίας, κατά την απελευθέρωση του από τον Τουρκικό και Βουλγαρικό ζυγό (1912 – 1913), σε όλα τα χρόνια του μεσοπολέμου, αλλά και μέχρι σήμερα, στο στόμα των παλαιότερων. Η ονομασία αυτή έχει τουρκογενή προέλευση από τις τρεις τούρκικες λέξεις: Σου (που σημαίνει νερό), μπασ (που σημαίνει κεφαλή, πρώτο) και κιοϊ (που σημαίνει χωριό), δηλαδή στα Ελληνικά θα αντιστοιχούσε με το “Νεροκεφαλοχώρι”.
Από μια άποψη δικαιολογείται η ονομασία αυτή, γιατί στα παλιά χρόνια αλλά και μέχρι πρόσφατα ακόμα είχε πηγαία, πάρα πολλά και καθαρά νερά. Γεγονός άλλωστε που επιβεβαιώνεται τόσο από το “θρύλο της Δρακοκτονίας” από τον Άη Γιώργη (το σκότωσε το “Δράκο”, γιατί κατακρατούσε τα νερά από τις πηγές και έτσι γλίτωσε τη “Βασιλοπούλα”), όσο κι από το γεγονός ότι υπήρχαν νερόμυλοι, λαχανόκηποι και αιωνόβια πλατάνια.
2. Σουμπασήκιοϊ
Σε άλλα πάλι έγγραφα συναντάται με δεύτερο όνομα ως, “Σουμπασήκιοϊ ή Σούμπαση χωρίον η Σούμπαση-κιοϊ”, χωριό δηλαδή του Σούμπαση. Στην τουρκική γλώσσα η λέξη “Σούμπασης” αρχικά σήμαινε τον “Υδρονομέα”, αργότερα όμως πήρε και άλλες σημασίες με επικρατέστερη αυτή του επιστάτη των μεγάλων κτημάτων (τσιφλικίων), του υπεύθυνου για την συγκέντρωση του φόρου (Δεκατιστής), του Κεχαγιά τσιφλικίου και κατ’ επέκταση του Διοικούντος Επιτρόπου ή του τοπικού Διοικητικού Άρχοντα, ή ακόμα και του Αστυνόμου Τουρκικής Διοικήσεως.
3. Συμπάσχιον, Συμβόσκιον, Ουτούση
Αναφέρονται ακόμα, από τον π-Γαβριήλ Κουντιάδη, και μερικά άλλα μάλλον “αδόκιμα” κι “αταίριαστα” ονόματα όπως: “Συμπάσχιον ή Συμβόσκιον” διότι, όπως γράφει: “Μερικοί από τους λόγιους μας την σημερινήν Ονομασία του χωρίου την εθεώρησαν ως ελληνικήν, φρονούντες ότι πρότερον ελέγετο “Συμπάσχιον” δηλαδή οτι συνέπασχεν εις τας συμφοράς των αδελφών. Άλλοι πάλι ότι εκαλείτο “Συμβόσκιον” ή “Συμπάσκιον”, ότι δηλαδή συνέβοσκον, εις αυτό τα ζώα όλων των πέριξ χωρίων, όπως συμβαίνει σήμερον εις το “Συμπόσκον” της Δυτικής Μακεδονίας.
4. Οινόεσσα – Οινούσσα – Νούτσα
(ΤΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΟΝΟΜΑ)
Για πρώτη φορά μου ιερομόναχος π- Γαβριήλ (Κουντιάδης) και πάλι στο έργο του “ΛΕΥΚΩΜΑ ΤΟΥ ΣΟΥΜΠΑΣΚΙΟΪ” μας αποκαλύπτει ότι το “πραγματικόν” και “αρχαίον” όνομα του χωριού ήταν “Νούτσα” προερχόμενο από παραφθορά από το “Ελληνικόν” “Οινόεσσα – Οινούσσα – Οινούτσα – Νούτσα”. Έτσι διαβάζουμε τα εξής σχετικά: “Είς έτερον παλαιότερον Κώδικα της αυτής Μονής εγράφετο Νούτσα”. Και παρακάτω συνεχίζει: “Αλλά το πραγματικόν και αρχαίον αυτού όνομα είναι η “Νούτσα” από το ελληνικόν “Οινόεσσα – Οινούσσα”. Δηλαδή χωρίον γεμάτο από αμπέλια και πολυ κρασί (οίνον), όπως και ήτο πραγματικός μέχρι προ ολίγων ετών. Ευχές λοιπόν έργον θα ήτο οι σημερινοί κάτοικοι του να επαναφέρουν την αρχαία και Ελληνικήν ονομασίαν στο χωριό τους “Η Νούτσα” και να άφηνον το εν χρήση Τουρκόφωνων όνομα του.
5. Νέο Σούλι
Η νέα αυτή ονομασία, θυμίζει τους Σουλιώτες της Ηπείρου και τους ηρωικούς αγώνες τους κατά του Αλή Πασά των Ιωαννίνων στα χρόνια της τουρκοκρατίας, δε δόθηκε τυχαία, αλλά συνδέεται με ανάλογα ηρωικά κατορθώματα και θυσίες, που έκαναν οι κάτοικοι του χωριού στα παρακάτω συνταρακτικά ιστορικά γεγονότα:
α) Κατά τον Β΄ Βαλκανικό (Ελληνοβουλγαρικό) πόλεμο οι Βούλγαροι, μετά την ήττα τους στις μάχες Κιλκίς – Λαχανά (Ιούνιος 1913) και την αναγκαστική υποχώρηση τους, εφάρμοσαν τη μέθοδο να καίνε και να καταστρέφουν τα πάντα στο πέρασμά τους. Το απόγευμα της 28ης Ιουνίου, ημέρας Παρασκευής, αφού ήδη είχαν λεηλατήσει, είχαν καταστρέψει με μανία και κατακάψει την πόλη των Σερρών, στην προσπάθειά τους να διαφύγουν προς ανατολάς, με σκοπό ίσως να καταστρέψουνκαι άλλες πόλεις και χωριά, αντίκρισαν όμως ξαφνιασμένοι στο λόφο του “Μπουζιάρου” στημένα αντίσκηνα σαν να είχε στρατοπεδεύσει Ελληνικός Στρατός. Και όταν είδαν ακόμα ότι δε γύρισαν οι δύο στρατιώτες τους, που είχαν στείλει για ανίχνευση, γιατί αιχμαλωτίστηκαν από τους “ένοπλους” χωρικούς, τότε τους κατέλαβε φόβος και πανικός, άλλαξαν τα σχέδια τους και διέφυγαν άλλοι από το δρόμο προς Βροντού – Βουλγαρία κι άλλοι προς Σιδηρόκαστρο (Δεμίρ-Ισάρ) – Βουλγαρία, με αποτέλεσμα να γλιτώσουν την καταστοφική τους μανία το Σουμπάσκιοϊ κι όλα τα Δαρνακοχώρια.
Το έξυπνο αυτό το τέχνασμα σοφίστηκαν και έθεσαν σε εφαρμογή οι κάτοικοι του χωριού με πρωτεργάτη τον τότε δραστήριο, και αμέσως μετά πρόεδρο της Κοινότητας, το δάσκαλο Αθανάσιο Κυριακόπουλο, γνωστό με το παρατσούκλι “Κατσαμπρόκο”, που είχε δίπλα του πάντα σύμβολο και συμπαραστάτη ένα δυναμικό επίσης παλικάρι τον Δοντάκη Κωνσταντίνο.
β) Κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου πολέμου (1916– 18) οι Βούλγαροι στην προσπάθειά τους να κάμσουν με κάθε τρόπο το ελληνικό φρόνημα των κατοίκων, πήραν από το Σουμπάσκιοϊ 350 άνδρες ως ομήρους, από τους οποίους οι 170 πέθαναν από τις κακουχίες και τους βασανισμούς, στα αφιλόξενα μέρη της Βουλγαρίας (άλλοι στο Καρναμπάτ και άλλοι στο Κίτσεβο).
γ) αρκετοί πάλι κάτοικοι σκοτώθηκαν είτε κατά το Μακεδονικό αγώνα (1903-1908) είτε κατά τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο και με τον τρόπο αυτό θυσίασαν κι αυτοί τη ζωή τους για την ελευθερία της Πατρίδας και του Έθνους.
Ύστερα απ΄ όλα αυτά ο τότε Μητροπολίτης Σερρών Απόστολος σε μία στιγμή ενθουσιασμού και πατριωτικής έξαρσης κατά την επίσκεψή του στο χωριό, “τιμής ένεκεν” αποκάλεσε το Σουμπάσκιοϊ, “Νέον Σούλι”, για τις θυσίες και την ηρωική προσφορά των κατοίκων προς την Πατρίδα, παραλληλίζοντας αυτό προς το Σούλι της Ηπείρου.
Η μετονομασία του χωριού από Σουμπάσκιοϊ σε Νέο Σούλι έγινε με διάταγμα της 28ης Δεκεμβρίου 1926.
( Τα άρθρα που βρίσκονται στην ιστοσελίδα είναι από το βιβλίο ΝΕΟ ΣΟΥΛΙ (ΣΟΥΜΠΑΣΚΙΟΪ) ΙΣΤΟΡΙΑ – ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ του τ. Γυμνασιάρχη κ. Γεωργίου Δ. Κόκκινου)